Dünya Tiyatrosunun EN'leri

Tiyatro, insan hayatı konu alan, insanın insanca anlatıldığı bir sanattır. Tiyatro canlı ve hayata en yakın olandır. Konuşma, yazma ve müziğin bir araya gelmesidir. İçinde birçok tür barındırır ve her türüyle insanın farklı duygularına dokunur. "Tiyatro, kalp perdesini açan bir sanattır." Paha biçilmez bu sanatın dünya çapında başyapıtlarından hayatımıza dokunan birkaç eseri çarpıcı replikleriyle sizler için derledik.

* Hamlet / William Shakespeare

Hamlet'in, William Shakespeare tarafından 1599-1601 yılları arasında yazıldığına inanılan bir trajedi olduğunu söyleyebiliriz. Oyun, Hamlet'in babasını öldüren, annesiyle evlenen ve Danimarka tahtına geçen amcası Caludius'tan intikam alma çabası üzerine kuruludur. Oyun gerçek bir kederden bir gazaba dönüşen hayatı, yapmacık bir delilikle gerçek delilik arasındaki geçişleri, ensest ilişkileri, ihaneti, öfkeyi ve ahlaksızlığı ele alıyor.

"Sıyrıldığımız zaman yaşamak kaygısından

Ne düşler görebilir insan, düşünmeli bunu."

* Kral Oidipus / Sophokles

Kral Oidipus, Sophokles tarafından yazılan Yunan tragedyasıdır. Kral Oidipus, Apollo tarafından lanetlenmiştir. Onun yazgısında babasını öldürüp annesiyle evlenmek vardır. Bunu öğrenen annesi ve babası onu bebekken ayaklarından bağlatarak bir çobana verirler. Çoban ona acır ve ölüme terk edemez. Çocukları olmayan bir kral ve kraliçeye vermesiyle başlayan eser akıllarda birçok soru oluştururken, Sophokles kimi soruların cevaplarını eserde işlemiş kimilerini ise bizlere bırakmıştır. "Yazık, insanın değiştiremeyeceği şeyleri bilmesi ne korkunç."

"Yanlış anlaşılan sözler birtakım şüphelere yol açtı. Yersiz de olsa şüphe insanı yaralar."

* Godot’yu Beklerken / Samuel Beckett

Godot'u Beklerken, Samuel Beckett'ın 1949 yılında Fransızca olarak yazılan ve ilk kez Paris'te sahnelenen ünlü eseridir. Zamanla ülke çapında ün kazanmış ve ardından İngilizceye çevrilerek başka ülkelerde de sahnelenmeye başlamıştır. Avangard olarak nitelenmesine karşın hızla klasikleşmiştir. Oyunun varoluş sancıları çeken kahramanları Vladimir ve Estragon, yolları kesiştiğinde birbirleriyle iletişim kurmaya çalışır. Her gün yinelenen bu ritüelde bellek, işlevini yerine getiremeyince de gerçekliğin kesinliğinden uzaklaşmaya başlarlar. Eylemsizliklerine yenilmiş insanların, Godot adında ne olduğu bilinmeyen bir kimse veya "şeyi" beklemelerini konu alan en önemli absürt tiyatro eserlerinden biridir.

"-Seni hiç bıraktım mı ki?"

"-Gitmeme izin verdin."

* Üç Kuruşluk Opera / Bertolt Brecht

Üç Kuruşluk Opera, Alman tiyatro yazarı Bertolt Brecht'in yazdığı ve besteci Kurt Weill'ın müziklerini bestelediği müzikal tiyatro oyunudur. Kapitalist bir dünyaya Marksist bir eleştiri getiren oyun belli belirsiz çağdışı bir Viktorya dönemi Londra'sında yer alan oyun ahlaki açıdan çökmüş, suçlu bir anti-kahraman olan Macheath'a odaklanır.

"Gölgeli de olsa bugün aydınlıktır gelecek."

"Sevmekmiş! Hep okuduğun o saçma sapan kitaplar yüzünden. Polly, herkes ayrılıyor yavrum! Kural bu."

* Othello / William Shakespeare

Othello William Shakespeare'in yazdığı trajedilerden biri ve aynı zamanda oyunun baş erkek kahramanıdır. Oyun dört ana karakter etrafında döner. Othello, karısı Desdemona, muhafız komutanı Cassio ve güvendiği akıl hocası Iago. Othello Kıbrıs'taki Venedik koloni ordusunun Osmanlılarla savaştığı dönemde başarılı ve saygı duyulan Mağrip kökenli bir komutandır. Halk ve ileri gelenler tarafından çok sevilen bu Berberi komutan Desdemona'ya aşık olur. Her şeye rağmen evlenen Othello ve Desdemona'nın mutlulukları halkın dedikoduları ve Iago'nun kötülükleriyle bir trajediye döner. Irkçılık, aşk, kıskançlık ve ihanet gibi çok çeşitli konulara sahip olması sayesinde günümüze kadar sevilen ve okunan bir eser olarak kalmıştır.

"Ama hep lafta kalır bu sözler en sonunda.

Şimdiye kadar hiç görmedim ben

Kulak yoluyla iyileştirildiğini yürek acısının."

* Faust / Johann Wolfgang von Goethe

Faust adlı şiirsel oyun, ünlü Alman ozanı, oyun yazarı Johann Wolfgang von Goethe'nin dünya klasikleri arasında önemli bir yer tutan eserdir. Faust, Goethe'nin butün eserlerinin bir birleşimi olarak kabul edilir ve neredeyse tüm yaşamı boyunca yazarak tamamladığı bir yapıttır. Olay, tarihi Faust’un yaşadığı dönemleri, yani Ortaçağ'dan Yeni Çağa geçiş dönemini kapsamaktadır. Bugünkü Almanya’da, Leipzig ya da Harz bölgesinde geçmektedir. Oyunun baş kahramanı Faust, felsefeyi, tıbbı, doğa bilimlerini, teolojiyi araştırmış, gençlik ve olgunluk çağını yeryüzünün sırlarını çözmek için tüketmiştir. Bir bilim adamı olarak derin bir araştırmadan ve gerekli çıkarımlardan yoksun kaldığını ve hayatını dolu bir şekilde yaşamayı beceremediğini anlar. Bu ikilem arasında sıkışıp kalırken, memnuniyetsizlik ve huzursuzluktan kendini kurtarmayı başarırsa, ruhunu şeytana satacağına dair ona söz vermesiyle oluşum gelişmektedir.

"Her sevincin bir acısı, her acının bir sevinci var."

“Yapabileceğini veya yapabileceğine inandığını düşünüyorsan, başla. Eylemin içinde sihir, zarafet ve güç var.”

* Kral Lear / William Shakespeare

Kral Lear, İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış, en önemli trajedilerinden biridir. Oyunda Lear'ın trajedisine paralel olarak Gloucester'ın hikâyesi bulunmaktadır. İki hikâyenin de teması evlatlarından kötü olanların etkisiyle, iyi evlatlarını haksız yere cezalandıran babaların kendilerini düşürdükleri zor durum ve trajik sonları anlatılır. Shakespeare'in trajedilerinde ölüm önemli bir çözümdür. Kötü karakterler ile trajedinin baş kahramanları genellikle oyunun sonunda ölürler ve her şey geride bırakılan trajik sonlarla bir çeşit "normal" duruma döner.

"Sevgisini bağıra çağıra anlatmıyor diye, sevgisiz diyemezsiniz kimseye." "İnsan, bu dünyaya ağlayarak gelir, yeterince ağladıktan sonra da ölüp gider."

* Kibarlık Budalası / Moliére

Kibarlık Budalası, Molière tarafından yazılmış, seyirlik bir oyundur. Oyun, 17. yüzyılda, Fransa'da geçmektedir. Molière'in 1670 yılında kaleme aldığı oyun, gülmece türünde olup, Paris başta olmak üzere Fransa'nın değişen çehresinin, el değiştiren zenginliğin ve gücün eleştirisi şeklinde yorumlanır. Bu oyun hem sosyal alanda asilzadeliğe yükselmeye çalışan yüksek orta sınıfı hem de kendini beğenmiş; kof ve züppe yüksek asil sınıfını hicvetmektedir. Oyun nesir olarak yazılmakla beraber bale aralıkların başlangıçları şiir halindedir. Cahil fakat saf, varlıklı orta sınıftan bir adam olan Mösyö Jourdain'in tek hedefi bir asilzade olmaktır. Soyluların yer aldığı sosyal statüye geçebilmek için elinden gelen her şeyi yapar. Aynı zamanda hedefinde soylu bir kadın olan Markiz'i baştan çıkarmak, kızını bir asilzadeyle evlendirmek gibi ara duraklar da bulunmaktadır. Kızı ise bir başkasını sevmekte, olaylar Jourdain'in dostu Kont, karısı ve hizmetçi çerçevesinde gülünç bir şekilde gelişmektedir.

"Aklın bütün duygularımıza hükmetmesi gerekmez mi?"

* Romeo ve Juliet / William Shakespeare

Romeo ve Juliet, İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir oyundur. İngiliz edebiyatının klasiklerinden biri olan eser, yazarın en iyi bilinen oyunlarından birisidir. Dünya edebiyatlarında klasik bir konu olan iki düşman ailenin birbirini seven gençlerinin aşk macerasını işler. İngiliz şair Arthur Brooke'in 1562'de yayımlanan Romeus ve Juliet'in Trajik Öyküsü adlı uzun şiirine dayandırılan oyun, Sheakespeare hikâyeyi eklediği pek çok yardımcı karakterle geliştirmiş; konunun işlenişi ve üslubu onu özgün bir eser haline getirmiştir. İtalyan şehir devleti Verona’nın zengin ve asil ailelerinden 'Montegue ve Capulet aileleri arasında geçmiş yıllara dayanan bir düşmanlık vardır. Oyun, bu ailelere mensup iki grup genç arasındaki sokak kavgası ile başlar.

"Yarayla alay eder, yaralanmamış olan."

"Öğret bana, nasıl unutulur düşünmek?"

* Vişne Bahçesi / Anton Çehov

Vişne Bahçesi, Anton Çehov'un yazdığı ve ilk kez 17 Ocak 1904 tarihinde Moskova'da sahnelediği oyun.

Eser, 19. yüzyılın son yıllarında gelişme yolundaki sanayileşmeye çalışan Rusya'da geçmektedir. Rusya'da o dönemde işçi sınıfı ve kapitalist sınıf belirginleşmişti. Anton Çehov da bu oyunu II.Nikolay baskısı altında yazmak zorunda kaldı. Marksizm güçlenirken tiyatroda realizm etkinleşti ve işçi sınıfı sahnede temsil edilmeye başlandı. Vişne Bahçesi'nde Çehov, Rusya'nın tarihini, basit bir hikâye görünümünde, sıradan insanların hayatlarına yansıtmıştır. Yazar aynı zamanda genel kanının aksine, Vişne Bahçesi'ni dramdan ziyade komedi hatta yer yer fars olarak tanımladı. Soylu bir ailenin hiçbir şey yapmadan yaşaması sonucu ekonomik gücünü yitirmesi ve ellerindeki toprakları kaybetmesi konu ediliyor. "Yaşam geçip gitti, hiç yaşamamışım gibi."

"Eğer bir hastalığa birden fazla tedavi öneriliyorsa o hastalığın çaresi yok demektir."

“Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir. Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.” - Mustafa Kemal Atatürk Sevgi ve sanatla kalın.